Romatoid Artrit Beslenme Listesi ve Önerileri
Romatoid Artrit hastalığına özel bir beslenme şekli bulunmamasına rağmen belirli besinlerin iltihaplanmayı azalttığı, kemikleri güçlendirdiği ve bağışıklık sistemini desteklediği bilinmektedir.
Bu besinleri günlük beslenme düzenine dahil etmek, Romatoid Artrit semptomlarının hafiflemesine yardımcı olabilir.1
Romatoid Artrit hastalığı için en uygun beslenme düzeni, meyve, sebze, balık, kuruyemiş ve kuru baklagillerin yer aldığı Akdeniz diyeti olarak kabul edilmektedir. Akdeniz Diyeti, genel sağlık durumu açısından faydalı olmakla birlikte hastalık aktivitesini kontrol etmeye de yardımcı olur.2
Akdeniz diyetinin bilinen faydaları şu şekildedir:
- Kan basıncını düşürür.
- Kanserden inmeye kadar birçok kronik hastalığa karşı koruma sağlar.
- İnflamasyonu azaltarak Romatoid Artrit semptomlarını yönetmeye yardımcı olur.
- Eklem sağlığı için faydalıdır.
- Kilo kaybı sağlayarak eklemler üzerindeki yükü azaltır.2
Romatoid Artrit için uygun besin kaynakları aşağıdaki gibidir:
Balık3: Somon, sardalya, alabalık, uskumru, ton balığı, ringa balığı gibi yağlı balık türleri en iyi Omega-3 yağı kaynakları arasında sayılmaktadır.
Yağlı balıklar, Omega-3 uzun zincirli çoklu doymamış yağ asitleri içermektedir ve bu yağ asitleri, iltihaplanmayı azaltarak hastalık aktivitesini olumlu yönde etkilemektedir.
Haftada iki porsiyon yağlı balık tüketilmesi önerilmektedir.
Balık tüketmek tercih edilmiyorsa, hekime danışarak günlük olarak Omega-3 takviyesi alınabilir.
Kabuklu yemişler ve yağlı tohumlar2: Ceviz, çam fıstığı, antep fıstığı, badem gibi yemişler, iltihaplanmayı azaltan mono-doymamış yağlar içerir.
Yüksek kalorili besinler olmalarına rağmen protein ve lif içerdikleri için doyurucu özellikleri sayesinde kilo vermeye yardımcı olurlar.
Günde yaklaşık bir avuç kuruyemiş tüketimi önerilmektedir.
Sebze-meyve2: Sebze ve meyveler antioksidan bakımından zengindir. Bu kimyasallar, vücudun doğal savunma sistemini harekete geçirerek hücrelere zarar veren serbest radikallerin etkisini azaltmaya yardımcı olur. C vitamini açısından zengin meyvelerin doğru miktarda tüketimi iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olmanın yanı sıra eklem sağlığı için de faydalıdır. Brokoli, ıspanak, kabak gibi sebzeler, kandaki inflamasyon düzeyini büyük ölçüde azaltmaya yardımcı olur. Çilek, böğürtlen, ahududu gibi mor ve kırmızı renkli meyvelerin içerdiği antosiyanin, anti-inflamatuar etkiye sahiptir.
Günde yaklaşık dokuz porsiyon meyve ve sebze tüketimi önerilmektedir.
Zeytinyağı2: Zeytinyağı, kalp sağlığı için faydalı bir yağ olmanın yanı sıra non-steroid anti-inflamatuar ilaçlara benzer özelliklere sahip oleokantal içermektedir. Natürel sızma zeytinyağı, daha az rafine işleme maruz kalması sebebiyle besleyici ögeleri daha fazladır. Avokadonun da kolesterol düşürücü özellikleri bulunmaktadır. Ceviz yağı ise, zeytinyağında bulunan omega-3 oranının 10 kat fazlasını içermektedir.
Günde iki ya da üç yemek kaşığı zeytinyağı tüketimi önerilmektedir.
Kuru baklagiller2: Kuru baklagiller bol miktarda lif ve fitokimyasal içermektedir. Bunlar, kanda bulunan inflamasyonu azaltmaya yardımcı olur. Aynı zamanda yüksek oranda antioksidan ve anti-inflamatuar bileşenler içerir. Kuru baklagillerin içinde, kas sağlığı için faydalı olarak bilinen proteinlerden bol miktarda bulunmaktadır.
Bazı kurubaklagillerin içinde kalp ve bağışıklık sistemi için faydalı oldukları bilinen folik asit, magnezyum, demir, çinko ve potasyum bulunmaktadır.
Haftada en az iki kez yaklaşık bir kase kuru baklagil tüketilmesi önerilmektedir.
Tam tahıllı ürünler2: Tam buğday unu, yulaf unu, bulgur, esmer pirinç ve kinoa gibi tam tahıllı ürünler, bol miktarda lif içermeleri sebebiyle kilo kontrolü için faydalıdır. Lifli besinler, CRP oranını düşürerek iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olur. Buğday ve diğer tahıllı ürünlerde bulunan gluten, inflamasyona sebep olduğu için özellikle çölyak hastalığı ya da gluten hassasiyeti olan kişilerin tükettiği tahıllı ürünlerde gluten bulunmamasına dikkat etmesi önemlidir.
Günde ortalama bir kase esmer pirinç veya 4 dilim tam tahıllı ekmeğe eşit miktarda tam tahıllı ürün tüketimi önerilmektedir.
Süt ve süt ürünleri1: Süt, yoğurt ve peynir gibi az yağlı süt ürünleri, bol miktarda içerdiği kalsiyum ve D vitamini sayesinde kemiklerin güçlenmesine yardımcı olur. D vitamini, kalsiyum emilimi için önem taşır ve bağışıklık sistemini güçlendirir. Süt ürünlerini tüketmek tercih edilmiyorsa, yapraklı yeşil sebzeler gibi diğer kalsiyum ve D vitamini yönünden zengin besinler tercih edilebilir.
Yeşil çay1: Yeşil çay, iltihaplanmayı azaltan ve kıkırdak yıkımını yavaşlatan polifenol ve antioksidanlar içerir. Yeşil çayın içerdiği EGCG olarak bilinen bir antioksidan, Romatoid Artrit hastalarında eklem hasarına sebep olan moleküllerin üretimini engeller.
Turuncu ve kırmızı sebzeler4: Tatlı patates, havuç, kırmızı biber, balkabağı gibi parlak turuncu ve kırmızı sebzeler, rengini karotenoidden alır. Pigmentler, aynı zamanda bu sebzelere antioksidan sağlar. Betakriptoksantin açısından zengin besinler, RA ve benzeri inflamatuar hastalıkların gelişme riskini azaltmaktadır.
Gece gölgesi sebzeler4: Patlıcan, biber, domates ve patates gibi sebzeler, gece gölgesi ailesindendir. Bu sebzeler, bazılarına göre artrit ağrısının ve inflamasyonun artmasına sebep olan solanin isimli bir kimyasal bileşen içermektedir. Ancak bu durumu kanıtlayan bilimsel bir çalışma bulunmamaktadır.
Gece gölgesi sebzeleri besleyici ögeler içerdiği için beslenme düzenine dahil edilmelidir. Vücut üzerindeki etkilerini gözlemlemek için birkaç haftalığına beslenme düzeninden bu sebzeler çıkartılıp sonra yavaş yavaş tekrar tüketilmeye başlanabilir. Eğer tekrar tüketilmeye başlandığında ağrılarda artma olursa, bu sebzelerin tüketilmesi bırakılabilir.
Tercih edilen sebzeler kadar pişirilme şekli de önemlidir. Buharda pişirmek, haşlamaktan daha uygun bir tercih olabilir çünkü sebzelerin içindeki besleyici ögeleri korumasını sağlar. Çok fazla su koymak ve pişirmek, vitaminlerin ve antioksidanların azalmasına sebep olabilir.4
Yemekleri pişirirken bir ya da iki kaşık zeytinyağı eklemek, anti-inflamatuar etkiye sahip oleokantal tüketimi için de faydalıdır.4
Romatoid Artrit hastaları için bazı besinler, iltihaplanmayı artırmanın yanı sıra obezite, kalp hastalıkları ve diyabet gibi hastalıklara da sebep olabilir.5
Vücuttaki iltihaplanmayı tetikleyebilecek besinlerden bazıları aşağıdaki gibidir:
Şeker6: Şeker tüketimi, fazla kalori alımının yanı sıra inflamasyona sebep olabilir.
Fazla şeker tüketiminin yol açacağı fazla kilolar, eklemler üzerindeki yükü artırarak eklem ağrılarının kötüleşmesine ve eklemlerde sertliğe yol açabilir.
Eğer çay ya da kahvede şeker kullanılıyorsa tamamen bırakana kadar yavaş yavaş azaltılması denenebilir.
Bisküvi, kek, çikolata gibi şekerli ürünler tüketilmemelidir.
Şekerli içecekler yerine doğal meyve katılabilecek maden suları tercih edilebilir.
Şeker tüketimini bırakmak, genel beslenme düzenini iyileştirerek hastalık sürecine fayda sağlayacaktır.
Doymuş yağlar5: Bazı çalışmalara göre doymuş yağlar, iltihaplanmayı tetikleyerek kalp hastalıklarının yanı sıra artrit inflamasyonunu artırabilir.
Pizza ve peynir, en bilinen doymuş yağ kaynakları arasında sayılmaktadır. Özellikle kırmızı et başta olmak üzere et ürünleri, tam yağlı süt ürünleri, makarna çeşitleri de doymuş yağ içermektedir.
Trans yağlar5: Sistemik inflamasyonu tetiklediği bilinen trans yağlar, fast food ürünleri ve kızarmış ürünlerde, işlenmiş atıştırmalık ürünlerde, donmuş kahvaltı ürünlerinde, kurabiye, kraker ve çoğu margarin ürününde bulunmaktadır.
Rafine karbonhidratlar5: Beyaz unlu ürünler (ekmek, kraker), beyaz pirinç ve birçok kahvaltılık gevrek türü, rafine karbonhidratlar olarak adlandırılır. İşlenmiş karbonhidratlar, obeziteye ve diğer kronik rahatsızlıklara sebep olur.
Gluten ve Kazein5: Eklem ağrısı görülen kişiler, buğday, arpa ve çavdarda bulunan glutene ve süt ürünlerinde bulunan kazeine karşı hassastır. Bazı Romatoid Artrit hastalarında, gluten hassasiyeti ya da çölyak hastalığı da görülebilir. Çölyak hastalığı tanısı alan kişiler glutensiz beslenmeye özen göstermelidir.
Tuz7: Tuz, ödeme sebep olabildiği için yüksek kan basıncına da yol açabilir. Aynı zamanda, Romatoid Artrit tedavisinde kullanılan kortikosteroidler, vücutta sodyum ve su tutulumuna neden olduğu için RA hastalarının çok fazla tuz tüketmemesi önerilir.
Alkol8: Alkol tüketiminin Romatoid Artrit üzerinde birçok olumsuz etkisi bulunmaktadır. Eklem ağrıları için reçete edilen birçok ilaç, alkolle birlikte alındığında olumsuz sonuçlar doğurabilir. NSAİİ’ler, alkolle birlikte alındığında mide kanaması ya da ülsere sebep olabilir ve diğer ilaçların da karaciğer hasarı gibi yan etkileri görülebilir.
Hastalığınız için en uygun beslenme önerileri konusunda mutlaka hekiminize danışmanız önerilmektedir.
Referanslar:
- https://www.arthritis.org/health-wellness/healthy-living/nutrition/healthy-eating/12-best-foods-for-arthritis Erişim Tarihi: 18.11.2022
- https://www.arthritis.org/health-wellness/healthy-living/nutrition/anti-inflammatory/the-ultimate-arthritis-diet Erişim Tarihi: 18.11.2022
- https://www.versusarthritis.org/news/2021/august/five-top-tips-on-navigating-health-advice-about-arthritis/ Erişim Tarihi: 18.11.2022
- https://www.arthritis.org/health-wellness/healthy-living/nutrition/healthy-eating/best-vegetables-for-arthritis Erişim Tarihi: 18.11.2022
- https://www.arthritis.org/health-wellness/healthy-living/nutrition/foods-to-limit/8-food-ingredients-that-can-cause-inflammation Erişim Tarihi: 18.11.2022
- https://www.versusarthritis.org/news/2021/august/five-top-tips-on-navigating-health-advice-about-arthritis/ Erişim Tarihi: 18.11.2022
- https://www.arthritis.org/health-wellness/healthy-living/nutrition/anti-inflammatory/anti-inflammatory-diet Erişim Tarihi: 18.11.2022
- https://www.arthritis.org/health-wellness/healthy-living/nutrition/foods-to-limit/alcohol Erişim Tarihi: 18.11.2022
M-TR-00002299